Ауа шығынын өлшеу – шахталық және өнеркәсіптік желдету жүйелерінің нақты өнімділігін бағалаудың негізгі әдісі. Желдеткіш паспортында көрсетілген ауа шығыны жобалық есепке негізделген, бірақ уақыт өте келе желдету торындағы кедергілердің өзгеруі, құбырлардың ластануы немесе режимнің ауысуы нәтижесінде нақты ауа мөлшері өзгеруі мүмкін. Сондықтан ауа шығынын периодты түрде өлшеп отыру желдеткіштің және бүкіл жүйенің дұрыс жұмысын бақылауға мүмкіндік береді.
Ауа шығынын өлшеу үшін алдымен ауа жылдамдығы анықталады. Шахта қазбаларында және желдету құбырларында бұл мақсатта анемометрлер, түтікті жылдамдық өлшегіштер немесе басқа жылдамдық датчиктері қолданылады. Қиманың бірнеше нүктесінде өлшеу жүргізіліп, орташа мән есептеледі. Одан кейін қиманың ауданына көбейтіліп, нақты ауа шығыны анықталады. Бұл әдіс негізгі желдеткіштің шығаберісінде және желдету торының әр тармағында қолданылады.
Шахталық желдету жүйесінде ауа шығынын өлшеу газ және шаң концентрациясы қауіпті учаскелерде ерекше маңызды. Тазарту забойларында, дайындық қазбаларында және газ жиналатын аймақтарда ауа алмасу нормадан төмен болмауы тиіс. Егер өлшеу нәтижесінде ауа шығыны жеткіліксіз екені анықталса, желдеткіш режимін өзгерту, жергілікті желдеткіш орнату немесе желдету торын қайта теңгеру қажет.
Ауа шығынын өлшеу нәтижелері желдеткіштің паспорттық сипаттамаларымен салыстырылып, оның жалпы күйі туралы қорытынды жасауға көмектеседі. Егер негізгі желдеткіш толық қуатта жұмыс істеп тұрса да, ауа шығыны айтарлықтай төмен болса, желдету торында кедергінің өсуі, құбырлардың бітелуі немесе қақпақтардың дұрыс реттелмеуі мүмкін. Бұл ақпарат жөндеу және реконструкция жоспарларын әзірлеуге негіз болады.
Жүйелі түрде жүргізілетін ауа шығынын өлшеу шахталық желдетудің қауіпсіздік талаптарын сақтауға және энергияны тиімді пайдалануға ықпал етеді. Өлшеу хаттамалары мен диаграммалар желдеткіштердің жұмыс тарихын көрсетуге, болашақта салыстыру жүргізуге мүмкіндік береді. Осылайша ауа шығынын өлшеу тау-кен және өнеркәсіптік желдету жүйелеріндегі ең маңызды бақылау құралдарының бірі болып табылады.