Мәжбүрлі кері ағынды желдеткіш – ауа ағынының бағытын авариялық немесе арнайы технологиялық жағдайда тез өзгертуге мүмкіндік беретін желдеткіш. Тау-кен саласында мұндай жабдық шахталарда өрт, газдың күтпеген жиналуы немесе түтіннің таралуы кезінде кері желдету режимін іске қосу үшін қолданылады. Мәжбүрлі кері ағынды желдеткіш қауіпті аймақтан газ бен түтінді жедел шығарып, адамдарды эвакуациялау мен авариялық-құтқару жұмыстарын қауіпсіз жүргізуге жағдай жасайды.
Кері ағынды қамтамасыз ету бірнеше техникалық шешім арқылы іске асырылады. Кейбір конструкцияларда қалақшалардың бұрышын өзгерту арқылы ағын бағытын ауыстыруға болатын реттелетін қалақшалы дөңгелектер қолданылады. Басқа нұсқаларда ауаның бағытын өзгерту үшін арнайы қақпақтар мен ауыстырмалы каналдар пайдаланылады. Жүйе құрамында кері ағын режимін қателіксіз іске қосатын блокировкалар мен басқару алгоритмдері қарастырылады, бұл желдету сұлбасында қауіпті қысым айырмаларын болдырмауға көмектеседі.
Мәжбүрлі кері ағынды желдеткішті жобалау кезінде шахта желдету торының сұлбасы, эвакуация бағыттары, өрт пен газ таралуының ықтимал сценарийлері егжей-тегжейлі талданады. Кері режимдегі ауа шығыны мен қысым деңгейі есептеліп, желдеткіш пен ауа арналарының мүмкіндігімен салыстырылады. Басқару жүйесі операторға ағын бағытының өзгеруі туралы түсінікті сигналдар беріп, кері режимнің іске қосылу ретін қатаң реттейді.
Пайдалану барысында мәжбүрлі кері ағынды желдеткішке жоспарлы сынақтар мен техникалық қызмет көрсету жүргізіледі. Ағын бағытын ауыстыратын механизмдер, қақпақтар, жетектер және басқару тізбектері тұрақты тексеріліп, авариялық жағдайда іске қосылуға әрдайым дайын болуы тиіс. Кері желдету сценарийлері бойынша жаттығулар өткізіліп, персоналдың іс-әрекет тәртібі пысықталады. Осылайша мәжбүрлі кері ағынды желдеткіш шахталық желдету қауіпсіздігін арттырып, төтенше жағдайларда газ бен түтіннің таралуын бақылауға мүмкіндік беретін маңызды инженерлік элемент болып табылады.