шахтадағы метан мен газдар

Шахтадағы метан мен газдар жерасты тау-кен жұмыстарының ең маңызды қауіп факторларының бірі болып саналады. Метан, көмірқышқыл газы және басқа да газ қоспалары қазба кеңістігінде жиналып қалса, жұмысшылардың денсаулығына зиян келтіріп қана қоймай, өндірістің тоқтауына әкелетін қауіпті жағдай туғызады. Сондықтан газдылықты басқарудың негізгі құралы – дұрыс ұйымдастырылған кеніш желдетуі.

Газдардың жиналуы бірнеше себептен болады: кен жыныстары мен көмір қабаттарынан табиғи бөліну, бұрғылау-жару және тиеу-тасымалдау кезінде газдың бөлінуі, сондай-ақ ауа жолдарының герметикалығы төмен болғанда ауа таралуының бұзылуы. Егер ауа қысқа жолмен өтіп кетсе, газ қауіпті учаскелерге таза ауа жеткіліксіз болып, газ концентрациясы көтерілуі мүмкін.

Газ қаупін төмендетудің негізгі қағидалары:

• қажетті ауа мөлшерін тұрақты қамтамасыз ету және ауа таралуын теңгеру;
• ауа жолдарын тығыздау, қажетсіз саңылауларды жабу;
• жергілікті желдетуді забой мен тұйық қазбаларда дұрыс ұйымдастыру;
• газ көздері бар учаскелерде өлшеу нүктелерін жүйелі қолдану;
• жұмыс режимі өзгергенде (жару, жөндеу, жаңа тармақ) желдету режимін қайта реттеу.

Бақылау тәртібі газ қауіпсіздігінің өзегі болып табылады. Газ көрсеткіштері тұрақты тіркеліп, қауіпті ауытқулар байқалса, себептері дереу анықталуы тиіс. Көп жағдайда мәселе желдету арнасының бітелуі, бөгеулердің дұрыс жұмыс істемеуі немесе ауа ағынының жоспардан ауытқуы сияқты факторлармен байланысты болады. Мұндайда желіні тазалау, реттегіш элементтерді түзету және қажет болса қосымша желдету енгізу арқылы жағдай тұрақтандырылады.

Желдеткішті дұрыс таңдау да маңызды: ауа шығыны мен қысым қоры газ қауіпті аймақтарға жеткілікті болуы керек. Қуат жеткіліксіз болса, газды сұйылту және әкету нәтижесі төмендейді; ал артық режим энергия шығынын көбейтеді. Сондықтан есептік мәндер мен нақты өлшемдер сәйкестендіріліп, жұмыс нүктесі тұрақты режимде ұсталады.

Қорытындысында, шахтадағы метан мен газдарды қауіпсіз деңгейде ұстау желдету жүйесінің тұрақты жұмысына, дұрыс реттелуіне және үздіксіз бақылауға тәуелді. Бұл талаптар орындалса, өндірістің қауіпсіздігі мен тұрақтылығы айқын артады.