Шаңмен күресу жабдығы – шахталарда және шаң көп түзілетін өнеркәсіптік нысандарда шаң концентрациясын төмендетуге арналған желдеткіштер, шаңсорғыштар, су бүріккіш жүйелер, сүзгілер және басқару құрылғыларынан тұратын кешен. Көмір шахталары, металл кеніштері, байыту фабрикалары мен материалдарды ұсату учаскелерінде шаңмен күресу еңбек қауіпсіздігінің негізгі талаптарының бірі болып табылады. Жабдықтың мақсаты – шаңды мүмкіндігінше шығу орнында ұстап, оны қауіпсіз түрде жинақтап, қайтадан ауаға таралмауына жол бермеу.
Шаңмен күресу жабдығының құрамына шаңсорғыш желдеткіштер, жергілікті сорып алу коллекторлары, құрғақ және ылғалды шаң тазарту құрылғылары, су бүріккіш рамкалар, тұндыру камералары және бақылау-өлшеу аспаптары кіреді. Желдеткіштер шаңды ауаны сорып алып, оны тазарту жүйесіне жеткізеді, ал сүзгілер мен тұндырғыштар бөлшектерді ұстап қалады. Ылғалды жүйелерде су бүріккіш саптамалар шаңды тамшымен байланыстырып, оны ауырлатуға және тұндыруға көмектеседі. Жабдықты басқару жүйесі ауа және су шығынын, сүзгілердің ластану дәрежесін, желдеткіштердің жұмыс режимін бақылап отырады.
Жобалау кезінде шаңмен күресу жабдығы шахтаның желдету схемасымен үйлестіріліп, шаң шығатын негізгі учаскелерді қамтуы тиіс. Бұрғылау, тиеу-түсіру, ұсату, конвейер түсіру тораптары сияқты орындарда жергілікті сорып алу және су бүрку нүктелері қарастырылады. Ауаөткізгіш диаметрлері мен ұзындықтары, сүзгі сыйымдылығы, тұндыру камераларының көлемі шаң шығу қарқыны мен қажетті тазарту деңгейіне сәйкес есептеледі. Газ және шаң қауіпті ортада қолданылатын элементтер жарылысқа төзімді және ұшқын шығармайтын орындауда таңдалады.
Пайдалану барысында шаңмен күресу жабдығына кешенді техникалық қызмет көрсетіліп, желдеткіштердің, сүзгілердің, су жүйелерінің және бақылау аспаптарының жай-күйі үнемі қадағаланады. Жұмысшылар шаң шығу көздерінде жабдықты дұрыс қолдану тәртібін меңгеруі тиіс, ал желдету қызметі шаң концентрациясын өлшеп, жүйенің тиімділігін тұрақты бағалап отырады. Осылайша шаңмен күресу жабдығы шахтадағы және өнеркәсіптік желдету жүйелеріндегі маңызды құрамдас бөлік болып, еңбек қауіпсіздігін және өндіріс мәдениетін арттыруға ықпал етеді.