шығын тиімділігі

Шығын тиімділігі – шахталық және өнеркәсіптік желдеткіштерді таңдауда және пайдалануда шешуші рөл атқаратын экономикалық көрсеткіш. Желдеткішті бағалау кезінде тек бастапқы сатып алу бағасын емес, оның бүкіл қызмет ету мерзіміндегі энергия шығынын, техникалық қызмет көрсетуге кететін шығындарды және жоспардан тыс тоқтаулардың ықтимал салдарын ескеру қажет. Осындай кешенді қарау арқылы шахталық желдету жүйесі үшін шығын жағынан ең тиімді шешімді анықтауға болады.

Шығын тиімділігін талдау әдетте бірнеше бөлікке бөлінеді. Біріншісі – бастапқы инвестиция: желдеткіштің, электр қозғалтқышының, басқару шкафының және монтаж жұмыстарының құны. Екіншісі – пайдалану кезеңіндегі энергия шығыны. Шахталық желдеткіштер тәулік бойы немесе ұзақ ауысымдарда жұмыс істейтіндіктен, олардың энергия тұтынуы жалпы өндірістік шығындардың елеулі бөлігін құрайды. Үшіншісі – техникалық қызмет көрсету және қосалқы бөлшектер шығындары.

Жоғары тиімді желдеткіш үлгісі бастапқыда сәл қымбат болғанымен, энергияны аз тұтынуының есебінен бірнеше жыл ішінде өзін толық ақтауы мүмкін. Мысалы, тиімділігі төмен желдеткішке қарағанда энергия шығынын 10–15 пайызға азайтатын қондырғының жылдық үнемі кеніш масштабы үшін өте үлкен болады. Сондықтан шығын тиімділігін есептегенде өмірлік цикл құнын, яғни бүкіл пайдалану мерзіміндегі жалпы шығынды салыстыру маңызды.

Шығын тиімділігіне техникалық қызмет көрсету стратегиясы да әсер етеді. Болжамды қызмет көрсету және желдеткіш мониторингі жүйелерін енгізу бастапқыда қосымша инвестиция талап етсе де, жоспардан тыс тоқтауларды азайтып, ақауларды ерте кезеңде анықтау арқылы жалпы шығынды төмендетеді. Апаттық тоқтау кезінде өндірістің тұрып қалуынан туындайтын жанама шығындар кейде жабдықтың өз құнынан да жоғары болуы мүмкін.

Қорытындысында шығын тиімділігі – желдеткішті таңдауда және желдету жүйесін жаңғыртуда негізгі шешім қабылдау құралы. Тау-кен кәсіпорындары энергия тиімділігі жоғары, сенімді және қызмет көрсетуі оңай желдеткіштерді таңдау арқылы желдету қауіпсіздігін қамтамасыз етіп қана қоймай, ұзақ мерзімде айтарлықтай қаржылық үнемге қол жеткізе алады.