Quạt trục chính mỏ là thiết bị trung tâm của hệ thống thông gió hầm lò, đảm nhiệm việc tạo ra dòng khí lưu lượng lớn di chuyển dọc theo các đường lò chính và nhánh, đưa không khí tươi vào khu vực khai thác và hút không khí bẩn ra khỏi mỏ. Với ưu thế về lưu lượng, cấu tạo gọn và hiệu suất khí động cao, quạt trục chính được sử dụng rộng rãi cho cả mỏ than, mỏ kim loại và mỏ phi kim.
Về cấu tạo, quạt trục chính mỏ bao gồm vỏ quạt dạng ống, cánh quạt gắn trên trục quay, động cơ và cụm truyền động. Không khí đi qua quạt chủ yếu theo phương trục, do đó tổn thất dòng chảy nhỏ, thích hợp cho các hệ thống yêu cầu lưu lượng lớn với áp suất trung bình. Quạt có thể thiết kế một cấp, hai cấp đối quay hoặc nhiều cấp tùy theo yêu cầu áp suất của mạng đường lò và chiều sâu khai thác.
Trong ứng dụng thực tế, quạt trục chính mỏ thường được đặt trên mặt bằng mỏ hoặc tại cửa gió chính, kết hợp với các đường gió vào và gió ra qua giếng đứng hoặc lò nghiêng. Tùy theo sơ đồ thông gió, quạt có thể làm việc ở chế độ hút hoặc đẩy, hoặc kết hợp cả hai. Việc lựa chọn hướng quay, vị trí lắp đặt và kiểu ống dẫn vào, ống dẫn ra có ảnh hưởng lớn đến tổn thất và hiệu suất toàn hệ thống.
Quạt trục chính mỏ phải đáp ứng yêu cầu làm việc liên tục, độ tin cậy cao và dễ bảo dưỡng. Do hoạt động ở vị trí quan trọng, bất kỳ sự cố nào của quạt đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn mỏ. Vì vậy, quạt thường được trang bị hệ thống điều khiển, giám sát, có thể bao gồm điều chỉnh tốc độ, giám sát rung, nhiệt độ ổ đỡ, dòng điện động cơ, giúp phát hiện sớm bất thường. Một số mỏ còn bố trí quạt dự phòng để sẵn sàng thay thế khi cần bảo dưỡng hoặc xảy ra sự cố.
Việc lựa chọn và vận hành đúng quạt trục chính mỏ giúp cải thiện đáng kể môi trường làm việc dưới hầm lò, giảm nồng độ khí độc, bụi và nhiệt thừa, qua đó tăng năng suất lao động và kéo dài tuổi thọ thiết bị. Đồng thời, kết hợp điều khiển thông minh giúp tối ưu hóa năng lượng tiêu thụ, giảm chi phí vận hành lâu dài cho doanh nghiệp khai thác mỏ.