Van cân bằng là thiết bị điều tiết lưu lượng đặt trên các nhánh ống nhằm phân phối không khí hợp lý trong mạng thông gió. Trong thực tế, nhánh gần quạt hoặc gần tuyến chính thường có xu hướng hút nhiều hơn, gây thiếu gió ở nhánh xa. Bằng cách điều chỉnh độ mở, van cân bằng tạo ra trở lực có kiểm soát tại nhánh gần, giúp duy trì áp tĩnh và lưu lượng tối thiểu ở vị trí xa theo yêu cầu an toàn.
Khi chạy thử nghiệm thu, kỹ sư sẽ đo áp tĩnh tại nhiều điểm, sau đó tinh chỉnh dần độ mở van để đưa toàn mạng về trạng thái cân bằng. Việc kết hợp duy trì áp tĩnh đặt bằng biến tần ở nhánh xa với điều chỉnh van ở nhánh gần giúp hệ thống phản ứng linh hoạt trước thay đổi tải. Nếu phải “đóng” van quá nhiều mới đạt cân bằng, đó là tín hiệu mạng ống có vấn đề hình học hoặc rò rỉ cần cải tạo.
Về lựa chọn, van nên có đặc tính điều tiết tuyến tính, độ kín tốt và cơ cấu khóa chống tự động dịch chuyển. Vị trí lắp đặt cần thuận tiện cho thao tác và tránh vùng dòng rối. Để giảm ồn, có thể kết hợp ống khuếch tán xả hoặc bộ giảm thanh, đồng thời chọn vật liệu và lớp phủ chống ăn mòn phù hợp môi trường ẩm bụi của hầm lò. Thang chỉ thị độ mở rõ ràng giúp tái lập cấu hình khi bảo trì.
Trong vận hành, van cân bằng cần được kiểm tra định kỳ để phát hiện kẹt bẩn, mài mòn trục hoặc lỏng liên kết gây rung. Ghi lại cấu hình van sau mỗi lần điều chỉnh và so sánh với dữ liệu lưu lượng/áp tĩnh để xây dựng “bản đồ” vận hành tối ưu. Khi phối hợp đúng với điều khiển theo nhu cầu và cải tạo tuyến ống, van cân bằng giúp giảm điện năng, hạn chế ồn và giữ chất lượng không khí ổn định ở mọi khu vực làm việc.