Urządzenia wyciągowe są kluczowym elementem systemu wentylacyjnego odpowiedzialnym za usuwanie zanieczyszczonego powietrza, gazów, dymów i spalin z wyrobisk, szybów oraz hal przemysłowych. W kopalniach pełnią one funkcję „płuc” układu przewietrzania, odprowadzając powietrze po przejściu przez strefy pracy załogi i aparatury technologicznej. Dzięki prawidłowo zaprojektowanym i eksploatowanym urządzeniom wyciągowym możliwe jest utrzymanie w wyrobiskach odpowiednich stężeń tlenu, niskiego poziomu gazów szkodliwych oraz akceptowalnych temperatur.
System wyciągowy obejmuje wentylatory wyciągowe, przewody wyciągowe, kominy, tunele, przepustnice oraz elementy zabezpieczające, takie jak klapy zwrotne i zawory przeciwwybuchowe. Wentylatory wyciągowe mogą być osiowe lub promieniowe, w zależności od wymaganych parametrów przepływu i sprężu, a przewody dobiera się pod kątem szczelności, wytrzymałości mechanicznej i odporności na działanie gazów oraz pyłów. W rejonach o podwyższonym zagrożeniu wybuchem stosuje się wykonania przeciwwybuchowe, spełniające odpowiednie normy.
W systemach wyciągowych szczególnie istotne jest zapewnienie ciągłości pracy oraz możliwości regulacji wydajności, aby dostosować intensywność wymiany powietrza do aktualnych warunków w kopalni. Stosuje się przemienniki częstotliwości, przepustnice regulacyjne oraz systemy automatyki, które bazują na sygnałach z czujników stężeń gazów, temperatury czy prędkości przepływu. W halach przemysłowych urządzenia wyciągowe pozwalają dodatkowo usuwać dymy spawalnicze, opary chemiczne oraz ciepło powstające w procesach technologicznych.
Eksploatacja urządzeń wyciągowych wymaga regularnych przeglądów przewodów, kontrolowania ich szczelności, czyszczenia z osadów oraz monitorowania pracy wentylatorów. Konieczne jest także okresowe sprawdzanie działania elementów zabezpieczających, takich jak klapy i zawory, które muszą reagować natychmiast w razie zmiany kierunku przepływu lub gwałtownego wzrostu ciśnienia. Sprawne urządzenia wyciągowe są niezbędnym warunkiem utrzymania bezpiecznych warunków pracy w kopalniach i zakładach przemysłowych, zwłaszcza tam, gdzie występują gazy niebezpieczne i wysokie zapylenie.