Wentylator do transportu pyłu jest specjalnie zaprojektowanym urządzeniem, którego zadaniem jest zasysanie i przemieszczanie zapylonego powietrza w systemach odpylania. W górnictwie i zakładach przeróbczych pył węglowy, kamienny czy produktowy stanowi jedno z głównych zagrożeń dla zdrowia załogi i bezpieczeństwa pożarowo-wybuchowego. Zastosowanie wentylatorów do transportu pyłu pozwala na wychwycenie zanieczyszczeń w miejscach ich powstawania i skierowanie ich do filtrów, cyklonów, odpylaczy mokrych lub innych urządzeń oczyszczających.
Konstrukcja wentylatora do transportu pyłu musi uwzględniać zwiększoną odporność na ścieranie. Wirnik, obudowa i króćce wlotowe wykonuje się z materiałów trudnościeralnych lub pokrywa warstwami ochronnymi, które ograniczają erozję powodowaną uderzeniami cząstek stałych. Zazwyczaj stosuje się konstrukcje promieniowe, umożliwiające uzyskanie odpowiedniego sprężu i stabilnej pracy w obecności dużego stężenia pyłu. W strefach zagrożonych wybuchem niezbędna jest budowa przeciwwybuchowa, zapobiegająca zapłonowi mieszaniny pyłowo-powietrznej.
Wentylatory do transportu pyłu montuje się w ciągach odpylania przy kruszarkach, przesypach taśmociągów, punktach załadunku i rozładunku oraz w rejonach, gdzie występuje intensywne pylenie procesowe. Odpowiednio zaprojektowany system rurociągów, ssaw, klap i filtrów współpracuje z wentylatorem, tworząc instalację, która ogranicza zapylenie w miejscu pracy i poprawia widoczność oraz komfort załogi. W wielu przypadkach pracą układu steruje automatyka, która uruchamia wentylator w zależności od pracy maszyn lub poziomu zapylenia.
Eksploatacja wentylatora do transportu pyłu wymaga regularnego kontrolowania stopnia zużycia elementów narażonych na ścieranie, wyważenia wirnika oraz szczelności rurociągów. Konieczne jest także częste czyszczenie i przeglądy filtrów oraz monitorowanie spadku ciśnienia w instalacji, ponieważ narastające osady mogą obniżać wydajność układu. Prawidłowo dobrany i utrzymywany wentylator do transportu pyłu stanowi kluczowy element systemu odpylania, przyczyniając się do ograniczenia zagrożeń zdrowotnych i wybuchowych w kopalniach i zakładach przemysłowych.