Aşınmaya dayanıklı vantilatör, maden tozu ve aşındırıcı parçacık içeren hava akımını uzun süre güvenle taşıyabilmek için güçlendirilmiş çark ve gövde yapısına sahip özel tasarımlı bir fandır. Maden işletmelerinde kırma, eleme, öğütme, yükleme ve boşaltma süreçleri sırasında ortaya çıkan toz ve parçacıklar, havalandırma sisteminde taşınırken fan yüzeylerinde ciddi aşınma oluşturabilir. Aşınmaya dayanıklı vantilatörler, bu ağır koşullarda uzun ömürlü çalışma ve kararlı performans sağlamak amacıyla geliştirilir.
Bu tür vantilatörlerde çark kanatları, salyangoz gövde ve hava ile yoğun temas eden yüzeyler kalınlaştırılır veya aşınma plakaları ile korunur. Malzeme seçimi, taşınan tozun türüne, tane boyutuna ve hızına göre yapılır. Maden kökenli kuvars, cevher tozu ve diğer sert partiküller, standart fanlarda kısa sürede malzeme kaybına yol açarak gövdeyi zayıflatabilir. Aşınmaya dayanıklı vantilatörler, bu etkiyi azaltmak üzere özel alaşımlar ve kaplamalar kullanır.
Aşınmaya dayanıklı vantilatörler, maden toz toplama sistemlerinde, kırma-eleme tesislerinde, siklon ve torbalı filtre egzozlarında, cüruf ve atık taşıyan hatlarda yaygın olarak kullanılır. Genellikle radyal tipte olan bu fanlar, yüksek basınç ve orta debi aralığında çalışarak, toz yüklü hava akımını güvenle taşır. Proje gereğine göre tek kademeli veya çok kademeli çözümler uygulanabilir.
Bu vantilatörlerin seçimi yapılırken, hava hızı, toz yoğunluğu, kanal geometri ve dönüş noktaları dikkate alınmalıdır. Hızın çok yüksek olduğu durumlarda, partiküllerin çarpma etkisi artarak aşınmayı hızlandırabilir. Bu nedenle, akış hızı ile aşınma arasında optimum dengeyi sağlayan tasarımlar tercih edilmelidir. Ayrıca, fanın çalışma noktasında yüksek verim elde edilmesi, hem enerji tüketimini azaltır hem de çark üzerindeki yükü dengeler.
Bakım sürecinde aşınmaya dayanıklı vantilatörlerin iç yüzeyleri düzenli aralıklarla incelenmelidir. Aşınma plakalarının kalınlığı, çark kanatlarının kenar durumu ve gövde iç yüzeyindeki incelmeler kontrol edilmelidir. Gerekli görüldüğünde, aşınan parçalar yenilenmeli veya kaplama işlemi tekrarlanmalıdır. Titreşim ve gürültü takibi, dengesizlik ve malzeme kaybını erken dönemde saptamaya yardımcı olur. Doğru tasarım, uygun malzeme seçimi ve disiplinli bakım sayesinde aşınmaya dayanıklı vantilatörler, maden ve ağır sanayi tesislerinde uzun yıllar güvenilir bir havalandırma çözümü sunar.