فن اصلی معدن زغال‌سنگ

فن اصلی معدن زغال‌سنگ مهم‌ترین تجهیز در سیستم تهویه این نوع معادن است و عملکرد آن تأثیر مستقیم بر ایمنی و بهره‌وری تولید دارد. این فن در ایستگاه‌های سطحی، معمولاً در دهانه شفت‌های ورودی یا بازگشت هوا نصب می‌شود و با ایجاد اختلاف فشار، جریان کلی هوا را در شبکه گسترده تونل‌ها و کارگاه‌های استخراج برقرار می‌کند. بدون کارکرد پایدار و مطمئن فن اصلی، کنترل غلظت گازها، دما و گرد و غبار در محیط‌های زیرزمینی زغال‌سنگ امکان‌پذیر نخواهد بود.

در بسیاری از معادن زغال‌سنگ، فن اصلی دارای ساختار ضدانفجار است تا حتی در صورت حضور گازهای قابل اشتعال، خطر اضافی ایجاد نکند. بدنه محکم، محفظه ایمن و اجزای الکتریکی با طراحی ویژه، از انتشار جرقه و شعله به محیط اطراف جلوگیری می‌کند. فن اصلی می‌تواند در حالت فشاردهنده یا مکنده به کار رود؛ در حالت فشاردهنده، هوای تازه با فشار به زیر زمین رانده می‌شود و در حالت مکنده، هوای آلوده از مسیرهای بازگشت به سطح کشیده می‌شود. در برخی طرح‌ها، ترکیب این دو شیوه برای دستیابی به بهترین الگوی جریان استفاده می‌شود.

انتخاب ظرفیت فن اصلی معدن زغال‌سنگ بر اساس محاسبات دقیق انجام می‌گیرد. حجم هوای مورد نیاز برای هر کارگاه، طول و قطر تونل‌ها، مقاومت کانال‌ها، تعداد تقاطع‌ها و تاسیسات کمکی، همگی در تعیین دبی و فشار لازم نقش دارند. معمولاً از فن‌های بزرگ با پروانه‌های هوا‌دینامیکی، موتورهای با توان بالا و سامانه‌های تنظیم دور استفاده می‌شود تا بتوان تهویه را با شرایط متغیر معدن هماهنگ کرد. وجود سامانه پایش فشار و دبی در نزدیکی شفت‌ها و در بخش‌های کلیدی شبکه، برای کنترل عملکرد فن ضروری است.

بهره‌برداری و نگهداری فن اصلی معدن زغال‌سنگ باید طبق برنامه‌ای منظم انجام شود. بررسی مداوم لرزش، دمای یاتاقان‌ها، جریان الکتریکی و وضعیت اتصالات، کمک می‌کند تا خرابی‌ها قبل از تبدیل شدن به مشکل جدی شناسایی شوند. برنامه‌ریزی توقف‌های کوتاه برای بازرسی و سرویس، بهتر از مواجهه با توقف ناگهانی و پرهزینه است. با طراحی صحیح، انتخاب مناسب و نگهداری اصولی، فن اصلی معدن زغال‌سنگ می‌تواند در تمام طول عمر معدن، پایه‌ای مطمئن برای تهویه ایمن و پایدار فراهم آورد.