فن معکوس‌پذیر اجباری

فن معکوس‌پذیر اجباری نسخه‌ای تخصصی از فن‌های معکوس‌پذیر است که تغییر جهت جریان هوا در آن بر اساس سناریوهای از پیش تعریف‌شده و دستورهای کنترلی مشخص انجام می‌شود. هدف از استفاده این فن در معادن و تونل‌ها، ایجاد امکان مدیریت فعال دود، گاز و مسیرهای تخلیه در شرایط اضطراری است. در حوادثی مانند حریق، انتشار ناگهانی گاز یا انسداد بخشی از شبکه، لازم است جریان هوا به صورت اجباری و سریع تغییر جهت دهد و این وظیفه بر عهده فن معکوس‌پذیر اجباری است.

این فن‌ها معمولاً در نقاط کلیدی شبکه تهویه، مانند نزدیکی شفت‌های اصلی، ایستگاه‌های تهویه میانی یا تقاطع‌های مهم نصب می‌شوند. سامانه کنترلی مرتبط با آن‌ها، بر اساس اطلاعات حسگرهای گاز، دما و دود، و همچنین برنامه تهویه اضطراری، تصمیم می‌گیرد که در چه زمانی جهت جریان هوا معکوس شود. در این حالت، فن می‌تواند هوای آلوده و دود را از مسیرهای مشخصی دور کرده و مسیرهای خروج کارکنان را امن‌تر کند. این سازوکار نیازمند طراحی دقیق سناریوها و تمرین دوره‌ای است.

ساختار مکانیکی فن معکوس‌پذیر اجباری باید به گونه‌ای باشد که در هر دو جهت چرخش، راندمان قابل قبول و پایداری حفظ شود. پروانه، یاتاقان‌ها، اتصال به موتور و سازه نگهدارنده، همگی برای تحمل بارهای متغیر طراحی می‌شوند. در صورتی که محیط دارای خطر انفجار باشد، نسخه‌های مجهز به ساختار ایمن نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند تا در کنار معکوس‌سازی جریان، الزامات ایمنی نیز برآورده شود. سامانه کنترل، معمولاً امکان فرمان‌پذیری از اتاق کنترل مرکزی و اجرای خودکار سناریوها را دارد.

بهره‌برداری از فن معکوس‌پذیر اجباری نیازمند تدوین دستورالعمل‌های واضح و آموزش دقیق به کارکنان است. تغییر جهت جریان هوا بدون برنامه‌ریزی می‌تواند مسیر حرکت دود یا گاز را به سمت مناطق حساس هدایت کند، بنابراین تنها باید در شرایط تعریف‌شده و با هماهنگی انجام شود. نگهداری منظم فن، شامل آزمایش دوره‌ای عملکرد در هر دو جهت، کنترل لرزش، بررسی سامانه کنترل و ثبت نتایج، برای اطمینان از آماده‌به‌کار بودن در مواقع اضطراری ضروری است. با این طراحی و مدیریت، فن معکوس‌پذیر اجباری به ابزار مهمی برای افزایش ایمنی و انعطاف‌پذیری در سامانه تهویه معدن و تونل تبدیل می‌شود.