فن ویژه

فن ویژه به گروهی از فن‌های تهویه اشاره دارد که بر اساس نیازهای خاص یک پروژه معدنی یا زیرزمینی، به صورت اختصاصی طراحی و ساخته می‌شوند. در بسیاری از معادن، شرایط محیطی، محدودیت فضا، الزامات ایمنی و اهداف بهره‌برداری به گونه‌ای است که استفاده از فن‌های استاندارد پاسخگوی تمام نیازها نیست. در این شرایط، مهندسین تهویه و سازندگان فن با بررسی دقیق داده‌های معدن، مانند دبی مورد نیاز، فشار شبکه، طول و شکل تونل‌ها، دمای هوا، رطوبت و ترکیب گازها، اقدام به طراحی فن ویژه برای آن پروژه می‌کنند.

فن ویژه ممکن است برای نقش‌های مختلفی در شبکه تهویه معدن به کار رود؛ از جمله به عنوان فن اصلی سطحی، فن کمکی در زیرزمین، فن موضعی در نزدیکی جبهه استخراج یا فن اختصاصی برای کنترل گرد و غبار و گاز در یک کارگاه حساس. در طراحی این فن‌ها، پارامترهایی مانند نوع پروانه، زاویه پره‌ها، شکل محفظه، نوع موتور، روش کنترل سرعت و نوع مواد مورد استفاده، با توجه به شرایط واقعی کارگاه انتخاب می‌شود. به عنوان مثال، اگر معدن دارای رطوبت بالا و گرد و غبار ساینده باشد، بدنه و پروانه باید در برابر خوردگی و سایش مقاوم باشند و اگر خطر انفجار وجود داشته باشد، ساختار فن باید مطابق الزامات ضدانفجار طراحی گردد.

یکی از مزیت‌های مهم فن ویژه، بهینه‌سازی مصرف انرژی و بهبود پایداری شبکه تهویه است. با تطبیق دقیق مشخصات فن با منحنی مقاومت شبکه، می‌توان از کارکرد فن در نقاط دور از شرایط بهینه جلوگیری کرد و راندمان سامانه را افزایش داد. این موضوع به طور مستقیم در کاهش هزینه‌های برق، کاهش سایش مکانیکی، کاهش نویز و افزایش عمر مفید تجهیزات تأثیر دارد. علاوه بر این، امکان تجهیز فن ویژه به سامانه‌های پایش لرزش، دما و وضعیت کارکرد، مدیریت نگهداری را آسان‌تر می‌کند.

طراحی و بهره‌برداری از فن ویژه نیازمند همکاری نزدیک بین کارفرما، مهندسین تهویه و سازنده فن است. ابتدا داده‌های معدن به دقت جمع‌آوری و تحلیل می‌شود، سپس طرح مفهومی و جزئی فن ارائه می‌گردد و پس از تأیید، ساخت و آزمایش انجام می‌شود. برنامه نگهداری نیز با توجه به ویژگی‌های فن و شرایط کارگاه تدوین می‌شود. با انتخاب صحیح و استفاده اصولی از فن ویژه، می‌توان برای پروژه‌های پیچیده معدنی، تهویه‌ای ایمن، پایدار و اقتصادی فراهم کرد که با فن‌های عمومی قابل دستیابی نیست.