تهویه پروژه‌های زیرزمینی

تهویه پروژه‌های زیرزمینی بخش جدایی‌ناپذیر طراحی و اجرای فضاهایی است که در عمق زمین ساخته می‌شوند؛ از معادن و تونل‌های حمل و نقل تا فضاهای خدماتی، انبارها و ایستگاه‌های زیرزمینی. در این پروژه‌ها، وجود دیواره‌های بسته و فاصله زیاد تا سطح، گردش طبیعی هوا را محدود می‌کند و اگر سیستم تهویه مهندسی‌شده به کار گرفته نشود، به سرعت مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن، تجمع دود و گرد و غبار و افزایش دما به وجود می‌آید. به همین دلیل، از مراحل اولیه طراحی، تهویه باید مانند سازه و برق به عنوان یک سامانه اصلی در نظر گرفته شود.

در تهویه پروژه‌های زیرزمینی، معمولاً ترکیبی از فن‌های اصلی و موضعی استفاده می‌شود. فن‌های اصلی در دهانه تونل‌ها یا چاه‌ها نصب می‌شوند و وظیفه دارند هوای تازه را به داخل بفرستند یا هوای آلوده را به بیرون مکش کنند. فن‌های موضعی در نزدیکی جبهه‌های کار، محل‌های حفاری یا نقاطی که تجمع آلودگی بیشتر است قرار می‌گیرند و با استفاده از کانال‌ها و شیلنگ‌های پارچه‌ای یا فلزی، جریان هوای تازه را به محل فعالیت کارگران می‌رسانند. این ترکیب باعث می‌شود در طول پیشروی و گسترش پروژه، تهویه همواره همراه با کارگاه‌ها حرکت کند.

طراحی تهویه پروژه‌های زیرزمینی باید بر اساس محاسبه حجم هوای مورد نیاز، طول مسیرها، وضعیت کانال‌ها، نوع ماشین‌آلات و مقدار گرد و غبار انجام شود. در تونل‌های طویل، گاهی از طرح جریان طولی استفاده می‌شود که در آن هوا از یک سمت وارد و از سمت دیگر خارج می‌شود. در پروژه‌هایی که شاخه‌های متعدد دارند، طرح‌های ترکیبی به کار می‌رود و با کمک دریچه‌ها، درب‌ها و تقسیم‌کننده‌ها، هوا میان بخش‌های مختلف توزیع می‌گردد. انتخاب نوع فن، ظرفیت، فشار کل و محل نصب باید با توجه به این الگوها صورت گیرد تا همه نقاط فعال پروژه هوای کافی دریافت کنند.

پایش و نگهداری در تهویه پروژه‌های زیرزمینی اهمیت ویژه‌ای دارد. اندازه‌گیری دوره‌ای سرعت هوا، دما، رطوبت و غلظت گرد و غبار کمک می‌کند وضعیت واقعی تهویه ارزیابی شود و در صورت نیاز، تنظیمات فن‌ها، باز و بسته شدن دریچه‌ها و طول کانال‌ها اصلاح گردد. همچنین، بازدید منظم از فن‌های محوری و سانتریفیوژ، کنترل لرزش، تمیزکاری پره‌ها و بررسی استحکام کانال‌ها، از بروز توقف ناگهانی سامانه جلوگیری می‌کند. با اجرای چنین برنامه‌ای، تهویه پروژه‌های زیرزمینی می‌تواند در تمام مراحل ساخت و بهره‌برداری، محیطی امن، سالم و پایدار برای کارکنان فراهم سازد.