فن اصلی تهویه معدن

فن اصلی تهویه معدن مهم‌ترین جزء سامانه تهویه زیرزمینی است که با ایجاد اختلاف فشار بین ورودی و خروجی معدن، هوای تازه را به تونل‌ها و کارگاه‌ها هدایت کرده و هم‌زمان هوای آلوده، گرم و حاوی گاز را به خارج منتقل می‌کند. بدون عملکرد صحیح فن اصلی، امکان تأمین شرایط ایمن برای فعالیت‌های استخراج، نگهداری و حمل‌ونقل در اعماق زمین وجود نخواهد داشت. از این رو، طراحی، انتخاب و بهره‌برداری از فن اصلی تهویه معدن باید براساس اصول دقیق مهندسی و استانداردهای ایمنی انجام شود.

فن اصلی تهویه می‌تواند از نوع محوری، گریز از مرکز یا ترکیبی باشد که انتخاب آن به عمق معدن، طول شبکه زیرزمینی، میزان گاززا بودن لایه‌ها و میزان افت فشار در مسیر بستگی دارد. در بسیاری از معادن، فن محوری با قطر بزرگ و پره‌های آیرودینامیک به‌عنوان فن اصلی استفاده می‌شود، در حالی که برخی پروژه‌ها به دلیل نیاز به فشار بالاتر، از فن‌های گریز از مرکز یا سامانه‌های دو فن سری بهره می‌برند. محل نصب فن اصلی معمولاً در شفت خروجی یا در نزدیکی دهانه‌های سطحی است تا خروج هوای آلوده به محیط آزاد تسهیل شود.

طراحی سیستم تهویه با فن اصلی، شامل محاسبه دبی کل مورد نیاز معدن، توزیع این دبی بین کارگاه‌ها، تعیین مسیرهای رفت و برگشت هوا و برآورد مقاومت هوایی کلی شبکه است. بر این اساس، نقطه کارکرد بهینه فن (یا فن‌ها) انتخاب می‌شود تا هم نیاز تهویه تأمین گردد و هم مصرف انرژی در حد معقول باقی بماند. در معادن گازخیز، فن اصلی تهویه نقش حیاتی در رقیق‌سازی و تخلیه متان و سایر گازهای قابل اشتعال داشته و باید به‌گونه‌ای طراحی شود که حتی در شرایط اضطراری، حداقل هوادهی ایمن را حفظ کند.

برای اطمینان از عملکرد پایدار فن اصلی تهویه معدن، نصب سامانه‌های پایش و کنترل شامل حسگرهای فشار، دبی، سرعت دوران، جریان الکتریکی و ارتعاش ضروری است. این داده‌ها به اتاق کنترل ارسال شده و وضعیت فن به صورت لحظه‌ای تحت نظر قرار می‌گیرد. برنامه نگهداری پیشگیرانه شامل روانکاری منظم یاتاقان‌ها، کنترل بالانس، سفت کردن اتصالات، بازبینی پره‌ها و تست عملکرد تجهیزات حفاظتی، مانع از خرابی ناگهانی و توقف طولانی‌مدت سیستم می‌شود. با مدیریت صحیح فن اصلی تهویه معدن، می‌توان محیطی ایمن، مطابق با مقررات و مناسب برای بهره‌برداری بلندمدت فراهم آورد.