فن گازهای غبارآلود در سامانههایی استفاده میشود که گاز عبوری از فن همراه با مقدار زیادی گرد و غبار یا ذرات ریز است. این شرایط در معادن زغالسنگ و فلزی، کورههای فرآوری، خطوط انتقال مواد و واحدهای شیمیایی بسیار رایج است. در چنین محیطهایی، فن باید علاوه بر تأمین دبی و فشار لازم، در برابر سایش ناشی از برخورد مداوم ذرات با پرهها و پوسته مقاوم باشد تا تهویه ایمن و پایدار را تضمین کند.
در طراحی فن گازهای غبارآلود، شکل پرهها و جنس آنها به گونهای انتخاب میشود که ضربات ذرات را تحمل کرده و کمترین تلفات راندمان را داشته باشد. اغلب از پروانههای با پره ضخیمتر و آلیاژهای مقاوم در برابر سایش استفاده میشود. پوسته داخلی نیز ممکن است با پوششهای ضدسایش یا قطعات قابل تعویض محافظت شود تا در صورت فرسایش، تعمیر و بازسازی آسانتر باشد. مسیر جریان به شکلی طراحی میشود که از تجمع بیش از حد ذرات در نقاط حساس جلوگیری شود.
فن گازهای غبارآلود میتواند در بخشهای مختلف شبکه تهویه معدن، از تخلیه گازهای انفجاری و غبارآلود گرفته تا پشتیبانی غبارگیرها و کورهها به کار رود. در واحدهای صنعتی، این فنها اغلب در خروجی تجهیزات تولید غبار مانند آسیابها، خشککنها و نقاط انتقال مواد نصب میشوند و گاز و غبار را به سمت واحدهای جمعآوری هدایت میکنند. هماهنگی میان ظرفیت فن، طراحی غبارگیر و مسیر کانالها، تأثیر مستقیم بر سلامت محیط کاری و حفظ استانداردهای ایمنی دارد.
نگهداری فن گازهای غبارآلود مهمترین عامل در افزایش عمر مفید و جلوگیری از توقف ناگهانی است. باید به طور منظم وضعیت سایش پرهها، تجمع رسوبات بر روی آنها، لرزش یاتاقانها و توازن دینامیکی پروانه بررسی شود. تجمع غبار روی پرهها میتواند باعث عدم توازن و افزایش لرزش گردد، بنابراین تمیزکاری دورهای و تنظیم دوباره توازن در صورت نیاز ضروری است. با ثبت مستمر فشار، دبی و صدای کارکرد، امکان تشخیص زودهنگام تغییرات فراهم میشود و میتوان قبل از بروز خرابی جدی، اقدام اصلاحی انجام داد. بدین ترتیب، فن گازهای غبارآلود به عنوان یکی از اجزای اصلی سامانه تهویه، محیطی سالم، ایمن و پایدار را در معادن و واحدهای صنعتی فراهم میکند.